Kalon moskee geometrisch patroon langs de rand - gp
Kalon moskee (12e E, herbouwd begin 16e E)
De Kalon moskee in Bukhara is een van de grootste moskeeën in Centraal-Azië. Ze staat tegenover de Mir-i-Arab Madrassa en vormt samen het Po-i-Kaylon geheel.
Gedetailleerde informatie en foto's vind je op orientalarchitecture.com.
De moskee werd gebouwd als Vrijdagmoskee met een capaciteit van 12 000 mensen om de hele mannelijke bevolking van Bukhara te kunnen bevatten.
pishtak
Het rechthoekige voorvlak van een iwan noemt men een pishtak. Langs de rand van de pishtak van de oostelijke iwan staat een kalligrafische tekst, aangebracht in aparte delen, telkens binnen afzonderlijke vlakken. Deze tekstvlakken worden gescheiden door een breed uitgewerkte lijn, die op zijn beurt ingevuld wordt door een interessant geometrisch patroon.
Jay Bonner duidt de rand als een voorbeeld van een duaal patroon.
In een isometrisch raster kan je gelijkzijdige zeshoeken en gelijkzijdige driehoeken tekenen, gescheiden door een verbrede lijn.
- De driehoeken kan je naar keuze opvullen met een bloemmotief, een tekst of een geometrisch patroon.
- Deze verbrede lijn krijgt op zijn beurt een geometrisch patroon als invulling.
omringend kader
Tussen vlakdelen met de kalligrafie staat telkens een zeshoek, omringd door gelijkzijdige driehoeken en in het patroon van de omringende kader wordt daarmee een merkwaardig spel gespeeld .
De kader wordt ingevuld met horizontale rijen van negenhoeken, die 9-3 sterren bepalen (blauw in het applet). Maar langs de randen van de kader, langs de vlakdelen met de teksten en langs de aanvullende zeshoeken en driehoeken staan zeshoekige sterren (geel), opgebouwd uit zes vliegers (oranje).
Merk op dat de middelpunten van de negenhoeken donkerblauw gekleurd zijn en de middelpunten van de zespuntige sterren oranje, zodat je beide duidelijk kunt onderscheiden van elkaar.
In onderstaand applet zie je dat je inderdaad vlot een vlakvulling kunt maken met negenhoeken en vliegers.
Een groep van 6 negenhoeken kan je zowel horizontaal, verticaal als onder een hoek van 30° uitbreiden, wat ideaal is voor de pand met de tekstvakken.
opvulling van zeshoeken en driehoeken tussen de tekstvlakken
De zeshoeken die de tekstvlakken scheiden (onderaan herleid tot de helft), worden ingevuld door
- een centrale twaalfhoek (groen in het applet) die een twaalfpuntige ster bepaalt,
- 1/3 delen van een negenhoek in de hoeken (lichtblauw het applet) die negenpuntige sterren bepalen,
- 1/2 delen van een zeshoek (paars in het applet) die telkens zespuntige sterren bepalen
- en onregelmatige vijfhoeken (donkerblauw in het applet) tussen de centrale twaalfhoek en de veelhoeken langs de rand.
In onderstaande tekening zie je hoe je de rand van de pishtak kan invullen met kringen van aaneengesloten regelmatige negenhoeken die 6-puntige sterren omsluiten.
Deze 6-puntige sterren worden nooit volledig getoond maar bakenen de randen af van de band die de pishtak omsluit én tegelijk ook de hoeken en de randen van de grotere zeshoeken en driehoeken die opgevuld worden met kalligrafie.
hetzelfde patroon als zelfstandig wandvullend patroon
Het patroon dat hier als randvulling gebruikt wordt, vind je elders ook als zelfstandig patroon. Zo komt het voor op de twee panelen die de zuidelijke ingang van de Ulug Beg Madrassa flankeren op de Registan in Samarkand.
Ook hier zie je de schikking van zes 9-puntige sterren in een kring rond een zespuntige ster.
De randen van het paneel lopen er zowel door het midden van de 9-puntige sterren als door de middens van de 6-puntige.
Door de inkleuring zijn het hier de 9-puntige sterren die in het ook springen.
