Nadar Divanbegi madrassa - zwik
De Nadir Divan-begi Madrasa ligt aan de oostkant van het Lyab-i Hauz plein en vormt een geheel met de Nadar Divanbegi Khanaqah en de Kukeldash madrasa. Het werd gebouwd in 1620s door vizier Nadir Divan-begi, de nonkel van Imam Quli Khan, de heerser van Bukhara in 1611-41.
De opbouw van het gebouw is vreemd, want het lijkt eerder op een caravanserai: De hoofdingang geeft meteen uit op een binnenkoer, er is geen iwan tegenover de hoofdingang, geen moskee en ook geen klaslokalen op de hoeken. Een hypothese is dat tanende handel begin 17e eeuw een caravanserai overbodig maakte, waardoor het gebouw werd omgevormd tot een madrassa, daar er geen gebrek was aan studenten.
Afbeelden van levende wezens
Op het zwik boven de inkom worden fabeldieren afgebeeld. In het boek The Bukharan School of Architecture in the 15th–17th centuries – Samarkand, 2022 (pp. 289 - 298) gaat Abbasova-Yusupova M.A. uitvoerig in op het afbeelden van levende wezens. Hier een korte samenvatting:
In de Koran staat geen uitdrukkelijk verbod op het afbeelden van levende wezens. De profeet Mohammed verbood enkel expliciet afbeeldingen als voorwerp van aanbidding. Door de interpretatie door orthodoxe theologen groeide dit verbod mettertijd uit tot het algemeen verwerpen van figuratieve kunst.
Toch, nu en dan, vielen praktijk en religieuze voorschriften niet samen en werden paleizen harems, badhuizen of diverse objecten versierd met afbeeldingen van levende wezens.
Opmerkelijk is dat zoömorfe voorstellingen in de architectuur van Centraal Azië gelijkenissen vertonen met pre-Islamische tradities. Een van de meest monumentale voorstellingen is zeker deze op het zwik van de Nadir Divanbegi Madrassa (1622–1623) met grote mythologische vogels, vliegend naar een zon met een menselijk gelaat en die een damhert aanvallen.
In de eerste helft van de 17e eeuw, tijdens de Ashtarkhaniden, bloeide de schilderkunst met grote zoomorfische voorstellingen op de tympanen van majestueuze gebouwen van Transoxiana op de hoofdpleinen van hun hoofdsteden: de Shir Dor Madrassa op het Registan plein in Samarqand en de Nadir Divanbegi Madrassa in het Lab-i Hawz ensemble in Bukhara. In de rest van de Moslimwereld vinden we gelijkaardige afbeeldingen niet terug. De architectuur van Transoxiana in het 17e century Centraal Azië is in deze uniek. We kunnen enkel aannemen dat deze afbeeldingen in de 17e eeuw een allegorie vormen, als symbolische voorstelling van de grootsheid van de heerser en zijn macht en ook van de mecenassen die dergelijke monumentale gebouwen bestelden.
