karakter van toonaarden
tonaarden en gevoelens
Met deze stemming kan je alle toonaarden spelen omdat de verschillen met de reine afstanden klein blijven. Toch geven de verschillende combinaties van grotere en kleinere tertsen en/of kwinten geven elke toonaard zijn eigen kleur.
In zijn werk 'Ideen zu einer Aesthetik der Tonkunst' uit 1806 associeerde de Duitse auteur Christian Schubart de verschillende toonaarden met verschillende gevoelens:
C: puur, onschuldig, naïef
c klein: smachtend zuchten van de naar liefde verlangende ziel.
Dmol: sluw, ook smartend en vervoerend.. toonaard voor ongewone karakters en gevoelens
c# klein: boetende klaagzang, zuchten naar ontgoochelende vriendschap.
D: triomf, victorie, marsen, vakantieliederen en hemelbezingende koorzang
d klein: melancholieke vrouwelijkheid
Emol: liefde en toewijding
d# klein: angstgevoelens en wanhoop.
Als geesten konden spreken, zouden ze deze toonaard gebruiken.
E: uitbarsting van vreugde en genot maar nog niet volledig geluk
e klein: naïeve, vrouwelijke liefdesverklaring, zuchten met enkele tranen, hoop op het geluk
F: minzaamheid en kalmte
f klein:diepe depressie, sombere klaagzang en verlangen naar het graf
F#: triomf van de overwinning na een zware strijd
f# klein: dreigend als een hond die zich vastbijt
G:rustiek, idyllisch, lyrisch, de kalmte van voldane passie, dankbaarheid voor trouwe vriendschap en liefde,
alle vredevolle emotie van het hart
g klein: ontevreden, zorgen makend, slecht gehumeurd, wrok
Amol: toonaard van het graf, het Laatste Oordeel en de eeuwigheid
amol klein: mopperend, klagend, alles wat te maken heeft met vechten tegen moeilijkheden
A: verklaring van onschuldige liefde, tevredenheid, hoop op het weerzien bij het afscheid,
a klein: vrome vrouwelijkheid en tederheid
Bmol: opgewekte liefde, hoop op een betere wereld
bmol klein: nors, spottend met God, ontevredenheid, zelfmoordgedachten
B: felgekleurd, wilde passies aankondigend, woede, jaloersheid, wanhoop
B klein: geduldig, het lot afwachtend
Bach en toonaarden
In toonaarden met minder wijzigingstekens benaderen de tonen van de toonaard beter de reine verhoudingen. Een componist zal dus toonaarden met veel wijzigingstekens vermijden ... tenzij hij juist een expressief effect wil bereiken met toonafstanden die minder rein klinken.
Toonaarden met veel wijzigingstekens worden dan ook niet zomaar geassocieerd met passie, woede of dood. Barokcomponisten als J.S. Bach buiten dit verschil expressief uit door telkens de 'geschikte' toonaard te kiezen.
| In de Mattheuspassie, waarin Bach het lijdensverhaal van Christus verklankt in een 3 uur lange compositie, volgen objectief vertellen, kwaadheid, verdriet, bezinning elkaar af. Bach schrijft zijn compositie niet in één vaste toonaard, maar volgt de gevoelens van de tekst. Voor de verhalende passages gebruikt hij toonaarden met slecht 1 of 2 wijzigingstekens. De meest expressieve passages staan in minder gebruikelijke toonaarden met meer wijzigingstekens. Voorbeelden zijn het stuk waar de dood van Jezus beschreven wordt en de koorpassages waarin de onschuld van Jezus in contrast geplaatst wordt met de zondigheid van de mens. |