17 Tuman Aqa mausoleum
Het Tuman Aqa complex (een mausoleum en moskee) staat helemaal bovenaan in de Shah-i-zinda, vlak naast het Khodja Akhmad mausoleum.
Het mausoleum van Tuman Aqa is volledig bedekt met faience tegels. Het werd gebouwd tussen 1404 en 1405 door de vrouw van Timur voor een verwante. Het bouwjaar kennen we uit een inscriptie op het mausoleum.
Heel wat inscripties verwijzen naar het licht. Ze beschrijven o.a. het mausoleum als een verlicht schrijn.
Op een verticale pand lees je: "In de naam van God, de barmhartige, prachtige Heer, geef ons licht in ons hart, licht in onze graven, licht in onze kaarsen, licht in onze blik."
In de inscriptie boven de deur staat: "De edelste profeet Mohammed, hem zij de vrede, sprak: het graf is een deur waar iedereen door gaat." Naast het thema van het licht wordt iedereen ook herinnerd aan zijn sterfelijkheid.
Een handtekening identificeert de ontwerper als Shaykh Muhammad b. Hajji Bandgir al-Tughra'i Tabrizi.
Het gaat dus om een kalligraaf uit Tabriz (in het huidige noorden van Iran). 'Tughra' zegt dat hij op de kanselarij officiële documenten moest klaarmaken. Hij kwam uit een belangrijke familie van kalligrafen, wat zegt dat inscripties eerst in een atelier op papier ontworpen werden door schilders en kalligrafen en niet door onafhankelijke keramisten.
Hoe prachtig het mausoleum nu is, het is wel het resultaat van een recente harde restauratie, begin 21e eeuw. Vergelijk bovenstaande foto met onderstaande foto voor de restauratie.
muqarna
Boven de inkom staat een muqarna constructie, bekroond door een halve 24-puntige ster.
Typisch voor de muqarnas in deze periode is dat ze enerzijds nog erg aansluiten op de rechthoekige schema's met cellen, laag per laag opgebouwd. Tegelijk wordt in beide benedenhoeken reeds afgeweken van de gekende muqarnas elementen om sterren te bekomen.
Het is de start van de overgang naar de veel vrijere constructies die je b.v. terugvindt in het Bukhara van de 17e en later waar muqarnas als basis concentrische cirkels van sterren hebben waarvan heel vrije veelhoeken de hoekpunten tussen de verschillende niveaus verbinden.
